Tools voor digitale toegankelijkheid en gebruiksvriendelijkheid
Overheidsorganisaties en later in 2025 ook bedrijven moeten ervoor zorgen dat hun websites digitaal toegankelijk zijn. Dus dat iedereen, ook met een (tijdelijke) beperking en/of met hulpsoftware de informatie op je website tot zich kan nemen. Hierbij gelden richtlijnen voor zowel techniek als voor content. Als aanvulling op deze eisen, kun je daarnaast gebruikmaken van extra tools die de gebruiker kunnen helpen. Denk bijvoorbeeld aan een ‘Lees voor’-functie of het (automatisch) vertalen van je website (vaak met behulp van AI). Daarnaast kun je ook publieksvriendelijke samenvattingen toevoegen of andere ‘overlays’ waarmee je als gebruiker zaken op de website kunt instellen. Cindy sprak met verschillende aanbieders en schreef er een blog over.
Tools geen vervanging voor digitale toegankelijkheid
We krijgen regelmatig vragen over de verschillende tools die geïntegreerd kunnen worden in websites om de gebruiker te helpen om informatie beter tot zich te kunnen nemen. Voor degenen die minder bekend zijn met deze tools, licht ik in dit blog graag wat toe over het nut en het gebruik ervan. Hierbij wil ik vooraf de kanttekening plaatsen dat deze tools geen vervanging zijn voor het voldoen aan de WCAG-eisen voor digitale toegankelijkheid. Als de techniek en content van je website niet op orde zijn, kunnen deze tools dat niet repareren.
Zo stond er onlangs een artikel in De Limburger over de digitale toegankelijkheid van websites van Limburgse gemeenten. Daarin werd geschetst dat een aantal gemeenten al bezig is met digitale toegankelijkheid en dat je dat ziet door bijvoorbeeld een knop om de lettergrootte aan te passen. Maar als de website vanaf de basis goed is opgebouwd, is die knop helemaal niet nodig en kun je als gebruiker gewoon op iedere gewenste grootte inzoomen zonder dat je daar een knop voor nodig hebt. En als het contrast overal aan de eisen voldoet, is dat voor iedere gebruiker handig en hoef je daarvoor ook geen aparte knop toe te voegen. Een voorleesfunctie hoort ook bij deze tools, het is geen verplichting voor digitale toegankelijkheid (als je de techniek op orde hebt, kan de website sowieso al voorgelezen worden op de juiste manier). Maar toch blijkt uit onderzoek dat de ‘Lees voor’-knoppen veel gebruikt worden.
ReadSpeaker
Met ReadSpeaker werken we al jaren samen. Deze partij biedt een stukje software aan waarmee teksten op de website voorgelezen kunnen worden. Dat is niet alleen handig voor mensen met een (visuele) beperking, maar ook voor mensen die moeite hebben met het lezen van de teksten op de website, denk daarbij aan iemand met dyslexie of van wie Nederlands niet de moedertaal is. ReadSpeaker biedt daarnaast ook automatische vertalingen aan op basis van Google of DeepL, de laatste jaren worden de vertalingen steeds beter, mede dankzij AI. Verder komt er voor openbare content in mei de functionaliteit beschikbaar om stukken content samen te vatten. Op verschillende van onze websites wordt de technologie van Readspeaker gebruikt, bijvoorbeeld op www.vijfheerenlanden.nl (Deze link gaat naar een externe website). Er zijn verschillende mogelijkheden voor de vormgeving en/of de plek van de knoppen. Ook zijn er onderzoeken die daar meer informatie over geven.
Tolkie
Een vrij nieuwe, snelgroeiende speler op de overheidsmarkt is Tolkie. Deze software biedt naast voorlezen en vertalen ook publieksvriendelijke samenvattingen op A2-niveau, een woordenboekfunctie en taalhulp. Tolkie ontwikkelt de tool samen met laaggeletterden: zij bepalen wat Tolkie is, wat de tool doet en hoe deze werkt. Daarnaast biedt Tolkie de mogelijkheid om eenvoudige versies van teksten in andere talen aan te bieden – uit tests blijkt dat mensen in hun moedertaal ook vaak moeite hebben met lezen. Op www.valkenburg.nl (Deze link gaat naar een externe website) hebben we Tolkie geïmplementeerd naast ReadSpeaker en op bijvoorbeeld www.pakjouwmoment.nl (Deze link gaat naar een externe website) van de Werkorganisatie Druten Wijchen wordt volledig met Tolkie gewerkt. De tool heeft ook een mogelijkheid om zelf de teksten te beheren, zodat ze altijd kloppen.
Eye-Able
Een derde nieuwe speler van wie de naam steeds meer voorbijkomt, is Eye-Able. Dit bedrijf is al heel lang bezig met toegankelijkheid, van oorsprong in Duitsland en Polen, maar nu ook in Nederland. Eye-Able is een tool die vergelijkbaar is met Siteimprove en Monsido, voor kwaliteitscontroles op het gebied van onder andere toegankelijkheid in websites. We gaan in dit blog niet uitgebreider in op de monitoringstools, wellicht wordt dit een onderwerp voor een volgend blog.
Eye-Able kan meer automatische checks doen dan Siteimprove en werkt daarnaast ook samen met inspectieorganisaties voor audits en aanvullende consultancy. Aan het programma is AI gekoppeld waarmee je om hulp kunt vragen voor het oplossen van bevindingen. Ook kun je er een toegankelijkheidsrapport mee genereren, waarbij je naast de automatische checks ook hulp krijgt bij het aanvullende, handmatige onderzoek. Zo kun je als gemeente (of met hulp van de leverancier) een eigen toegankelijkheidsinspectie uitvoeren. Verder bevat Eye-Able ook veel extra's, zoals de functionaliteiten van Tolkie en Readspeaker, de mogelijkheid om toegankelijke video's te genereren, een tool voor contrastcontrole en om pdf-bestanden te scannen en om aan de voorkant van je website bepaalde knoppen voor gebruiksvriendelijkheid toe te voegen.
Meer informatie
Wil je zelf aan de slag met een van deze tools? Zet dan voor jouw organisatie op een rijtje met welk doel je de tool(s) nodig hebt en hoe deze een aanvulling vormen op de werkzaamheden die je doet om de content en techniek van je website digitaal toegankelijk en gebruiksvriendelijk te maken. Laat je vervolgens goed informeren door de verschillende aanbieders voordat je een keus maakt. Dit blog is slechts een klein inkijkje, daarnaast zijn er nog veel meer aanbieders en tools op de markt.
Wil je meer lezen over dit onderwerp, bekijk dan ook eens de volgende links:
- https://overlayfactsheet.com/en/ (Deze link gaat naar een externe website) (Engels)
- een artikel van Jules Ernst en Wiep Hamstra in iBestuur over tekstversimpelaars: https://ibestuur.nl/artikel/gebruik-geen-tekstversimpelaars-op-websites-maak-ze-overbodig/ (Deze link gaat naar een externe website).